Gãy xương hàm dưới là một chấn thương nghiêm trọng và ảnh hưởng nhiều đến sức khoẻ và thẩm mỹ của người bệnh. Hãy cùng Menacal tìm hiểu gãy xương hàm dưới bao lâu thì lành? Các yếu tố ảnh hưởng và thời gian phục hồi chức năng ăn nhai sau điều trị gãy xương hàm dưới trong bài viết dưới đây.
Những điều cần biết về gãy xương hàm dưới
Gãy xương hàm dưới (hay còn gọi là gãy xương hàm mặt) là tình trạng xương hàm dưới bị đứt gãy do chấn thương. Xương hàm dưới có hình móng ngựa, đóng vai trò quan trọng trong việc nhai, nói chuyện và duy trì hình dáng khuôn mặt. Khi xương hàm dưới bị gãy, cấu trúc này bị phá vỡ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các chức năng cơ bản của miệng.
Chấn thương này khá phổ biến, chiếm khoảng 20-25% trong số các trường hợp gãy xương vùng mặt. Nguyên nhân thường gặp nhất là tai nạn giao thông, ngã từ trên cao, bạo lực, tai nạn thể thao hoặc các chấn thương do tai nạn sinh hoạt và lao động.
Gãy xương hàm dưới không chỉ ảnh hưởng đến chức năng nhai và nói mà còn tác động lớn đến thẩm mỹ và sức khỏe tổng thể. Khi bị gãy xương hàm dưới, người bệnh thường gặp khó khăn trong việc ăn uống, nói chuyện và duy trì vệ sinh răng miệng. Điều này có thể dẫn đến sụt cân, suy dinh dưỡng và suy giảm chất lượng cuộc sống.
Gãy xương hàm dưới bao lâu thì lành? Các mốc quan trọng
Gãy xương hàm dưới bao lâu thì lành là vấn đề được người bệnh quan tâm nhiều nhất. Cụ thể, thời gian lành thương của gãy xương hàm dưới dao động từ 4 đến 6 tháng tùy thuộc vào mức độ nặng nhẹ của chấn thương và thể trạng của bệnh nhân. Tuy nhiên, quá trình này có thể kéo dài hơn nếu bệnh nhân gặp biến chứng hoặc có các yếu tố bất lợi. (Radiographic changes during bone healing after mandibular fractures. Truy cập ngày 07/05/2025.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0266435697904022)
Đối với trường hợp gãy đơn giản, không bị di lệch nhiều, thời gian lành có thể nhanh hơn, khoảng 3-4 tháng. Ngược lại, trường hợp gãy phức tạp, gãy thành nhiều mảnh hoặc kèm theo tổn thương phần mềm, thời gian lành có thể kéo dài đến 6 tháng hoặc lâu hơn.
Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến thời gian lành xương như tuổi tác, tình trạng dinh dưỡng, mức độ tuân thủ điều trị, phương pháp cố định xương và các bệnh lý nền kèm theo. Người trẻ tuổi thường có khả năng lành thương nhanh hơn so với người cao tuổi. Tương tự, người có chế độ dinh dưỡng tốt và tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn điều trị sẽ có thời gian phục hồi nhanh hơn.
Một điều mà nhiều người thường nhầm lẫn đó là liền xương và phục hồi chức năng. Liền xương là khi các mảnh xương gãy đã kết dính với nhau, được xác định qua hình ảnh X-quang hoặc CT. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc hàm đã hoạt động bình thường 100%. Các cơ, khớp và dây thần kinh cũng cần thời gian để phục hồi chức năng đầy đủ. Do đó, ngay cả khi xương đã liền (thường sau 6-8 tuần), bệnh nhân vẫn cần thêm thời gian để khôi phục hoàn toàn chức năng nhai, nói và vận động bình thường của hàm.
4 yếu tố THEN CHỐT ảnh hưởng đến thời gian lành xương hàm dưới
Gãy xương hàm dưới bao lâu thì lành? Câu trả lời phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có 4 yếu tố quyết định bao gồm
Mức độ nghiêm trọng của vết thương
Mức độ nghiêm trọng của chấn thương là yếu tố quyết định hàng đầu đến thời gian lành xương. Gãy đơn giản (chỉ gãy một đường, không di lệch nhiều) thường lành nhanh hơn so với gãy vụn hay gãy nhiều mảnh. Trong trường hợp gãy vụn, cơ thể phải tái tạo nhiều mô xương hơn, đòi hỏi thời gian dài hơn để phục hồi hoàn toàn.
Gãy hở (xương gãy xuyên qua da, niêm mạc) tiềm ẩn nguy cơ nhiễm trùng cao, có thể làm chậm quá trình lành thương hoặc thậm chí dẫn đến không liền xương. Nhiễm trùng không chỉ phá hủy mô xương mới hình thành mà còn làm suy giảm khả năng phục hồi tự nhiên của cơ thể.
Trường hợp mất xương (do chấn thương nghiêm trọng hoặc phẫu thuật cắt bỏ) đòi hỏi phải ghép xương để khôi phục cấu trúc. Quá trình này sẽ làm thời gian lành xương bị kéo dài đáng kể vì cơ thể cần thời gian để tiếp nhận mảnh ghép xương vào cấu trúc sẵn có.
Vị trí gãy cũng ảnh hưởng lớn đến tiên lượng. Gãy lồi cầu (phần đầu xương hàm dưới nối với khớp thái dương hàm) thường phức tạp hơn vì ảnh hưởng đến chức năng khớp, đòi hỏi thời gian phục hồi chức năng lâu hơn. Gãy ở góc hàm thường khó cố định do lực co kéo của các cơ nhai mạnh, có thể làm tăng nguy cơ di lệch sau điều trị.
Phương pháp điều trị gãy xương
Phương pháp điều trị có vai trò quan trọng trong việc xác định thời gian lành xương. Có hai phương pháp chính: bó hàm (MMF – Maxillomandibular Fixation) và nẹp vít (ORIF – Open Reduction and Internal Fixation).
Bó hàm là phương pháp cố định hàm trên và hàm dưới với nhau bằng dây thép hoặc dây cao su trong 4-6 tuần. Phương pháp này đảm bảo xương được bất động tốt, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình liền xương. Tuy nhiên, bó hàm đòi hỏi bệnh nhân phải ăn lỏng trong thời gian dài và có nguy cơ gây cứng khớp thái dương hàm do không được vận động.
Nẹp vít là phương pháp hiện đại hơn, bác sĩ sẽ đặt các nẹp và vít kim loại để cố định các mảnh xương gãy. Phương pháp này cho phép bệnh nhân ăn thức ăn mềm và tập vận động hàm sớm hơn so với bó hàm, điều này có lợi cho việc phục hồi chức năng. Tuy nhiên, nếu nẹp vít lỏng lẻo hoặc nhiễm trùng, tiến trình lành thương có thể bị chậm lại.
Vật liệu cố định cũng ảnh hưởng đến thời gian lành xương. Sử dụng vật liệu cố định sinh học (như miniplate, hydroxyapatite/PLLA) giúp xương ổn định và phục hồi chức năng nhai sớm hơn. Các vật liệu này tương thích tốt với cơ thể, giảm thiểu phản ứng viêm và kích thích quá trình tái tạo xương. (Major clinical considerations and treatment of mandible fracture: a concise systematic review. Truy cập ngày 07/05/2025.
https://www.journalijdr.com/major-clinical-considerations-and-treatment-mandible-fracture-concise-systematic-review)
Chế độ dinh dưỡng trong quá trình phục hồi
Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong quá trình lành xương. Cơ thể cần các dưỡng chất đặc biệt để tái tạo mô xương mới và phục hồi các tổ chức tổn thương. Thiếu hụt dinh dưỡng có thể làm chậm quá trình lành thương đáng kể. Các dưỡng chất cần thiết cho quá trình lành xương bao gồm:
- Canxi: Canxi là khoáng chất thiết yếu để tạo xương mới. Người bị gãy xương hàm dưới nên tăng cường thực phẩm giàu canxi như sữa, sữa chua, phô mai (đã được chế biến mềm phù hợp với khả năng ăn), hoặc các loại rau lá xanh đậm. Bên cạnh đó, việc bổ sung canxi dưới dạng viên uống cũng là 1 cách để đảm bảo đủ lượng cần thiết.
- Protein: Protein là “nguyên liệu” để xây dựng các mô mới. Các nguồn protein dễ tiêu hóa như trứng, sữa, đậu phụ, và thịt xay mềm là lựa chọn phù hợp cho người bị gãy xương hàm dưới. Có thể chế biến thành dạng súp hoặc sinh tố protein để dễ ăn hơn.
- Vitamin D: Vitamin D giúp cơ thể hấp thu canxi hiệu quả hơn. Cơ thể có thể tự sản xuất vitamin D khi da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, nhưng trong giai đoạn điều trị, bệnh nhân thường phải ở trong nhà nhiều hơn. Do đó, bổ sung vitamin D qua thực phẩm hoặc thực phẩm chức năng là điều cần thiết.
- Vitamin C: Vitamin C tham gia vào quá trình tạo collagen – một protein quan trọng trong cấu trúc xương. Các loại quả mọng, cam quýt (nước ép), ớt chuông và cà chua (được chế biến thành nước ép hoặc súp) là những nguồn vitamin C dồi dào, dễ tiêu thụ cho người bị gãy xương hàm dưới.
Mức độ tuân thủ điều trị của bệnh nhân
Sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân có tác động lớn đến kết quả và thời gian lành thương. Tuân thủ bao gồm nhiều khía cạnh như vệ sinh răng miệng, chế độ ăn uống và tái khám đúng hẹn.
- Vệ sinh răng miệng kém có thể dẫn đến viêm nhiễm, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình lành thương. Người bệnh cần làm sạch răng miệng sau mỗi bữa ăn bằng bàn chải mềm hoặc gạc ẩm, kết hợp với dung dịch súc miệng theo chỉ định của bác sĩ.
- Tuân thủ chế độ ăn phù hợp cũng rất quan trọng. Ăn thức ăn quá cứng hoặc dai trước khi được phép có thể làm di lệch các mảnh xương đang liền, kéo dài thời gian hồi phục hoặc thậm chí gây ra biến chứng.
- Tái khám đúng hẹn giúp bác sĩ theo dõi tiến triển và điều chỉnh kế hoạch điều trị kịp thời. Bỏ lỡ các buổi tái khám có thể dẫn đến việc bỏ qua các dấu hiệu biến chứng tiềm ẩn, ảnh hưởng đến kết quả điều trị lâu dài.
Hướng dẫn chăm sóc hồi phục sau gãy xương hàm dưới
Để đảm bảo quá trình lành thương diễn ra thuận lợi, người bệnh cần tuân thủ các hướng dẫn chăm sóc sau:
- Chế độ ăn uống: Trong giai đoạn đầu (2-6 tuần tùy mức độ), nên ăn thức ăn lỏng hoặc mềm như súp, sinh tố, cháo, trứng tráng mềm. Tránh nhai các thực phẩm cứng, dai hoặc dính. Chia nhỏ bữa ăn (4-6 bữa/ngày) để giảm áp lực lên xương hàm đang hồi phục.
- Tránh vận động mạnh: Hạn chế các hoạt động thể chất mạnh trong vài tuần đầu. Tránh các môn thể thao tiếp xúc và các hoạt động có nguy cơ chấn thương cao.
- Vệ sinh răng miệng: Làm sạch răng miệng cẩn thận sau mỗi lần ăn. Nếu bị bó hàm, sử dụng ống tiêm không kim để bơm nước muối sinh lý hoặc dung dịch súc miệng vào các kẽ răng và vùng vết thương.
- Tái khám định kỳ: Tuân thủ lịch tái khám được chỉ định. Thông thường, bệnh nhân sẽ được tái khám sau 1 tuần, 2 tuần, 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng sau điều trị.
Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi chức năng khớp hàm sau chấn thương. Các bài tập vật lý trị liệu giúp tăng cường biên độ vận động của hàm, giảm đau và phòng ngừa cứng khớp thái dương hàm – một biến chứng thường gặp sau gãy xương hàm dưới.
Bác sĩ hoặc chuyên viên vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn các bài tập đơn giản như há miệng từ từ, di chuyển hàm sang hai bên, đưa hàm ra trước. Thực hiện đều đặn các bài tập này giúp phục hồi khả năng vận động của hàm nhanh chóng hơn và giảm thiểu các di chứng lâu dài. (Outcome of postsurgical sequential functional exercise of jaw fracture. Truy cập ngày 7/5/2025.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19164987/)
Dấu hiệu nhận biết xương hàm dưới đã lành
Làm sao để biết xương hàm đã lành? Đây là câu hỏi mà nhiều bệnh nhân quan tâm. Dưới đây là một số dấu hiệu lâm sàng bạn có thể tự nhận biết:
- Giảm hoặc hết đau: Khi ấn nhẹ vào vị trí gãy hoặc vận động hàm nhẹ nhàng không còn cảm thấy đau đớn.
- Khớp cắn ổn định: Khi cắn hai hàm lại, răng khớp với nhau tự nhiên, không bị lệch so với trước khi gãy xương.
- Biên độ há miệng cải thiện: Khả năng há miệng dần được cải thiện dù có thể chưa đạt được mức tối đa.
Tuy nhiên, các dấu hiệu trên chỉ mang tính tham khảo. Tiêu chuẩn vàng để đánh giá mức độ lành xương là thông qua hình ảnh X-quang hoặc CT Scan. Khi xương đã lành sẽ nhìn thấy hình ảnh can xương bắc cầu qua đường gãy, và đường gãy dần mờ đi hoặc biến mất trên phim.
Cần lưu ý là chỉ có bác sĩ mới có thể kết luận chính xác xương đã lành đủ vững chắc hay chưa dựa trên kết quả thăm khám và hình ảnh. Vì vậy, dù cảm thấy các triệu chứng đã cải thiện vẫn cần tuân thủ lịch tái khám để được đánh giá chuyên môn.
Biến chứng có thể gặp nếu không điều trị đúng cách
Nếu không được điều trị đúng cách, gãy xương hàm dưới có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:
- Nhiễm trùng: Vi khuẩn có thể xâm nhập vào vùng gãy xương, gây viêm nhiễm và cản trở quá trình lành thương. Dấu hiệu nhận biết bao gồm sưng, đỏ, đau tăng, có mủ hoặc dịch bất thường, sốt.
- Chậm liền xương: Xương liền chậm hơn so với tiến trình bình thường (trên 3 tháng) nhưng vẫn có dấu hiệu của quá trình liền.
- Không liền xương: Sau 6 tháng mà không có dấu hiệu liền xương hoặc hình thành khớp giả tại vị trí gãy, làm hàm không ổn định.
- Liền lệch: Xương liền nhưng không đúng vị trí ban đầu, gây ra sai khớp cắn, lệch mặt hoặc thay đổi thẩm mỹ khuôn mặt.
- Tổn thương thần kinh hàm dưới: Biểu hiện bằng tê bì ở môi dưới, cằm do dây thần kinh hàm dưới bị tổn thương khi gãy hoặc trong quá trình phẫu thuật.
- Cứng khớp thái dương hàm: Hạn chế khả năng há miệng, đau khi nhai hoặc há miệng, có thể kéo dài suốt đời nếu không được điều trị kịp thời.
Cách nhận biết dấu hiệu bất thường và khi nào cần đến bác sĩ
Trong quá trình hồi phục, hãy chú ý đến các dấu hiệu bất thường sau đây và liên hệ bác sĩ ngay khi gặp phải:
- Đau tăng lên thay vì giảm dần
- Sưng tấy kéo dài hoặc tăng lên sau 1 tuần điều trị
- Sốt kèm theo đau nhức vùng hàm
- Chảy mủ hoặc dịch có mùi hôi từ vết thương
- Không thể đóng hoặc mở miệng như hướng dẫn
- Cảm giác tê bì môi dưới hoặc cằm kéo dài
- Khớp cắn thay đổi đột ngột sau điều trị
- Há miệng bị hạn chế và không cải thiện theo thời gian
Những dấu hiệu trên có thể là biểu hiện của biến chứng cần can thiệp y tế sớm để tránh hậu quả nghiêm trọng hơn.
Như vậy với câu hỏi “Gãy xương hàm dưới bao lâu thì lành?” câu trả lời là: Gãy xương hàm dưới thường mất khoảng 4-6 tháng để lành hoàn toàn, tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Hãy trao đổi kỹ lưỡng với bác sĩ về tiên lượng thời gian lành thương cụ thể cho trường hợp của bạn và tuân thủ mọi hướng dẫn để đạt kết quả tốt nhất.
