Gãy xương bánh chè đầu gối: Chẩn đoán và điều trị

Gãy xương bánh chè đầu gối là chấn thương phổ biến ở khớp gối, ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động và sinh hoạt hàng ngày. Bài viết sau của Menacal sẽ cung cấp những thông tin giúp bạn hiểu rõ hơn về triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và cách khắc phục bệnh để chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe. 

Xương bánh chè đầu gối là gì?

Xương bánh chè là xương nhỏ nằm trong gân và cũng là loại xương vừng lớn nhất trong cơ thể. Xương có hình tam giác, được bao bọc bởi các mô mềm và đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ khớp gối khỏi các va chạm và chấn thương trực tiếp.^[1]Patella. Truy cập ngày 6/6/2025.
https://my.clevelandclinic.org/health/body/25038-patella

Một số các chức năng của xương bánh chè đầu gối gồm có:

• Bảo vệ khớp gối khỏi va đập và tổn thương.
• Hỗ trợ cơ tứ đầu đùi hoạt động tốt hơn bằng cách giúp việc duỗi gối trở nên dễ dàng và mạnh mẽ.
• Ổn định khớp gối, hỗ trợ chuyển động vững chắc trong các hoạt động như đi lại, chạy, nhảy hoặc leo cầu thang.

Gãy xương bánh chè đầu gối là một dạng chấn thương nghiêm trọng và thường chiếm từ 2-4% các trường hợp gãy xương. Tình trạng gãy xương có thể ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động nếu người bệnh không được điều trị đúng cách.

Nguyên nhân gây ra tình trạng gãy xương bánh chè đầu gối

Khi gặp phải lực tác động mạnh thì xương bánh chè đầu gối rất dễ bị tổn thương. Các nguyên nhân gây ra tình trạng gãy xương bánh chè đầu gối thường bao gồm nguyên nhân trực tiếp và gián tiếp.

Nguyên nhân trực tiếp

Các nguyên nhân trực tiếp gây ra tình trạng gãy xương bánh chè đầu gối là do lực tác động từ bên ngoài trực tiếp lên đầu gối, gồm có:

• Ngã trực tiếp xuống đầu gối: Thường xảy ra khi đầu gối va đập mạnh xuống bề mặt cứng như nền gạch, bê tông, đường nhựa,…
• Va chạm mạnh vào đầu gối: Do tai nạn giao thông (đầu gối đập vào bảng điều khiển xe hơi), tai nạn lao động hoặc do chấn thương thể thao.

Nguyên nhân gián tiếp

Nguyên nhân gián tiếp gây ra tình trạng gãy xương bánh chè đầu gối là do lực kéo bên trong cơ thể và không do va chạm trực tiếp gây ra. Cụ thể, co rút mạnh đột ngột của cơ tứ đầu đùi: Khi cơ tứ đầu co rút quá mạnh (thường xảy ra khi trượt chân, mất thăng bằng…) thì lực kéo có thể làm rách gân hoặc khiến xương bánh chè bị kéo tách ra, dẫn đến tình trạng gãy xương.^[2]Patellar (Kneecap) Fractures. Truy cập ngày 6/6/2025.
https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/patellar-kneecap-fractures/

Phân loại gãy xương bánh chè

Gãy xương bánh chè đầu gối có thể chia ra thành nhiều loại như sau:

• Gãy xương ổn định: Là hiện tượng gãy xương mà các mảnh xương vẫn còn nằm đúng vị trí hoặc chỉ lệch rất nhẹ (dưới vài milimét). Xương không bị dịch chuyển nhiều nên quá trình liền xương thường diễn ra thuận lợi mà không cần thực hiện phẫu thuật.
• Gãy xương di lệch: Là tình trạng các mảnh xương bị gãy không còn thẳng hàng, có thể làm hỏng bề mặt khớp và gây khó khăn khi cử động. Tình trạng này thường cần phẫu thuật để đưa xương trở về đúng vị trí ban đầu và giúp phục hồi chức năng vận động diễn ra thuận lợi.
• Gãy xương vụn: Là hiện tượng gãy xương mà xương bị vỡ thành ba mảnh trở lên. Tùy vào mức độ và vị trí tổn thương, tình trạng gãy xương vụn có thể ổn định hoặc không ổn định. Đây là dạng gãy xương thường gây khó khăn trong điều trị và có thể cần phẫu thuật để cố định.
• Gãy xương hở: Là hiện tượng xương gãy xuyên ra ngoài da hoặc có vết thương hở sâu lộ xương. Loại gãy xương này thường đi kèm tổn thương mô mềm xung quanh và có nguy cơ nhiễm trùng cao, thời gian phục hồi gãy xương thường kéo dài hơn so với gãy kín.

Triệu chứng và cách chẩn đoán gãy xương bánh chè đầu gối

Nhận biết sớm các triệu chứng gãy xương bánh chè đầu gối và chẩn đoán chính xác sẽ giúp quá trình điều trị của người bệnh diễn ra hiệu quả, giảm các biến chứng và hỗ trợ phục hồi nhanh chóng.

Triệu chứng 

Gãy xương bánh chè thường gây ra các biểu hiện rõ rệt như sau:

• Đau dữ dội ở vùng trước gối nhất là khi cố gắng vận động.
• Sưng nề nhanh chóng quanh khớp gối do bị tụ dịch và máu.
• Bầm tím ở vùng da quanh đầu gối và thường xuất hiện sau vài giờ hoặc ngày.
• Biến dạng khớp gối, có thể nhìn thấy hoặc sờ thấy đầu xương gãy lệch vị trí.
• Mất khả năng duỗi thẳng chân hoặc nâng chân lên khỏi mặt đất do cơ tứ đầu không còn tác động hiệu quả lên xương bánh chè.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán gãy xương bánh chè, bác sĩ có thể thực hiện các bước sau đây:

• Đánh giá tiền sử chấn thương: Bác sĩ sẽ hỏi người bệnh về các tai nạn gần đây như ngã, va chạm khi chơi thể thao hoặc tai nạn giao thông để xác định nguyên nhân có thể gây gãy xương.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ kiểm tra trực tiếp đầu gối của người bệnh để phát hiện các dấu hiệu bất thường nếu có như biến dạng, khe hở giữa các mảnh xương, sưng nề hoặc cạnh xương nhô ra dưới da.
• Đánh giá vận động: Bác sĩ có thể nhẹ nhàng ấn vào vùng xương bánh chè và yêu cầu người bệnh cố gắng gập hoặc duỗi chân để xem các động tác này có gây đau hoặc phát hiện thêm bất thường nào không.
• Chụp X-quang: Chụp X-quang giúp xác định chính xác vị trí và mức độ gãy của xương cũng như xem có các mảnh xương rời hay không.^[3]Kneecap Fractures (Patella Fractures). Truy cập ngày 6/6/2025.
  https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/kneecap-fractures

Phương pháp điều trị

Lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp khi bị gãy xương bánh chè đầu gối sẽ giúp bảo vệ chức năng khớp của người bệnh, giảm đau và thúc đẩy quá trình hồi phục nhanh chóng

Điều trị bảo tồn

Điều trị bảo tồn (còn gọi là điều trị không phẫu thuật) được áp dụng khi gãy xương ở mức độ nhẹ, ổn định, các mảnh xương không di lệch hoặc chỉ lệch rất ít.

Các biện pháp điều trị bảo tồn thường bao gồm:

• Bất động khớp gối: Sử dụng nẹp, bó bột hoặc đai cố định để giữ xương bánh chè ở vị trí ổn định trong vài tuần, từ đó tạo điều kiện cho xương liền một cách tự nhiên.
• Hạn chế vận động: Người bệnh cần hạn chế gập, duỗi đầu gối trong giai đoạn đầu sau khi bị gãy xương để tránh gây lệch xương hoặc làm tổn thương thêm mô mềm.
• Dùng thuốc giảm đau, kháng viêm: Sử dụng các loại thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm sẽ giúp kiểm soát triệu chứng đau và sưng của người bệnh khi gãy xương trong giai đoạn đầu.
• Vật lý trị liệu phục hồi: Sau khi xương bắt đầu liền lại, người bệnh sẽ được hướng dẫn tập luyện nhẹ nhàng để phục hồi chức năng vận động của khớp gối.

Phẫu thuật

Phẫu thuật là phương pháp điều trị thường được chỉ định khi các mảnh xương bị gãy lệch khỏi vị trí ban đầu. Trong những trường hợp này, xương khó có khả năng tự liền nếu không được cố định đúng cách. Ngoài ra, do cơ tứ đầu đùi bám vào đỉnh xương bánh chè có lực kéo mạnh nên các mảnh xương có thể bị kéo lệch thêm trong quá trình liền xương, khiến việc phục hồi xương gãy gặp khó khăn nếu không can thiệp bằng phẫu thuật.

Thời điểm phẫu thuật sẽ phụ thuộc vào tình trạng của vùng da xung quanh như sau:

• Nếu không có vết thương hở, bác sĩ có thể trì hoãn phẫu thuật vài ngày để vùng da bị trầy xước hoặc bầm nề giảm bớt, giúp giảm nguy cơ bị nhiễm trùng sau mổ.
• Nếu xương gãy đâm xuyên qua da (gãy xương hở), phẫu thuật thường được tiến hành càng sớm càng tốt để làm sạch vết thương, loại bỏ mô chết và giảm nguy cơ nhiễm trùng nghiêm trọng.

Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sẽ làm sạch các vết thương, xử lý mô bị tổn thương, sau đó sắp xếp lại các mảnh xương về đúng vị trí. Các mảnh xương sẽ được cố định bằng đinh, vít hoặc dây kim loại tùy theo loại gãy xương thế nào. Quá trình phục hồi vết gãy thường bắt đầu ngay sau khi phẫu thuật xong, người bệnh có thể tập luyện các bài tập vận động nhẹ dưới hướng dẫn của chuyên gia vật lý trị liệu.

Gãy xương bánh chè đầu gối nếu không được phát hiện và xử lý đúng cách có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho khớp gối. Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về hiện tượng gãy xương này và cách lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp để quá trình hồi phục diễn ra suôn sẻ. Nếu cần biết các thông tin khác hay muốn giải đáp các vấn đề liên quan, bạn hãy truy cập vào website menacal.vn hay liên hệ tới điện thoại 1900 636 985.