Gãy 1/3 dưới xương chày: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Gãy 1/3 dưới xương chày là một chấn thương phổ biến, vị trí gãy này thường gây ra nhiều khó khăn trong quá trình điều trị và phục hồi do đặc điểm giải phẫu của vùng này. Trong bài viết này, Menacal sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả cho tình trạng gãy xương này.

Giải phẫu xương chày và vùng 1/3 dưới

Xương chày là một trong hai xương chính của cẳng chân, đóng vai trò quan trọng trong việc chịu lực và duy trì sự ổn định khi di chuyển. Về mặt giải phẫu, xương chày được chia thành ba phần chính: 1/3 trên, 1/3 giữa và 1/3 dưới. Các phần khác nhau của xương chày đóng vai trò khác nhau trong việc nâng đỡ và vận động.

Vị trí 1/3 dưới của xương chày nằm gần khớp cổ chân, đây là khu vực chịu lực lớn khi chúng ta đi lại, chạy nhảy hoặc thực hiện các hoạt động thể thao. Do đó, chấn thương ở vùng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động.

Gãy xương chày xa (tức 1/3 dưới) là một loại gãy xương khá phổ biến, chiếm một tỷ lệ đáng kể trong các trường hợp gãy xương cẳng chân. Tỷ lệ này có thể thay đổi tùy thuộc vào độ tuổi, mức độ hoạt động thể chất và các yếu tố nguy cơ khác.

Gãy 1/3 dưới xương chày thường khó lành hơn so với các vị trí khác do một số yếu tố: Thứ nhất, vùng này có ít mạch máu nuôi dưỡng hơn, dẫn đến khả năng tự phục hồi kém. Thứ hai, vị trí gần khớp cổ chân khiến việc cố định xương gặp nhiều khó khăn, làm tăng nguy cơ di lệch và chậm liền xương.

Nguyên nhân gây gãy 1/3 dưới xương chày

Gãy 1/3 dưới xương chày có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, thường liên quan đến các tác động lực mạnh trực tiếp vào vùng cẳng chân. Dưới đây là một số nguyên nhân thường gặp gây ra gãy xương 1/3 dưới xương chày: ^[1]What to know about a tibia fracture. Ngày truy cập: 23/02/2025.
https://www.medicalnewstoday.com/articles/321642:

• Tai nạn giao thông: Va chạm mạnh trong tai nạn xe cộ có thể gây ra lực tác động lớn lên cẳng chân, dẫn đến gãy xương.
• Chấn thương thể thao: Các môn thể thao có tính đối kháng cao hoặc đòi hỏi vận động mạnh như bóng đá, bóng rổ, trượt tuyết, có thể làm tăng nguy cơ gãy xương do va chạm hoặc té ngã.
• Ngã từ độ cao: Ngã từ trên cao xuống, đặc biệt là khi chân tiếp đất không đúng cách, có thể gây ra lực dồn lớn lên xương chày, dẫn đến gãy xương.
• Lực tác động trực tiếp: Bị đánh trực tiếp vào cẳng chân bởi vật cứng cũng có thể gây gãy xương.
• Loãng xương: Ở những người bị loãng xương, xương trở nên yếu và dễ gãy hơn, ngay cả khi chỉ có một lực tác động nhẹ.

Triệu chứng gãy 1/3 dưới xương chày

Các triệu chứng của gãy 1/3 dưới xương chày có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vết gãy, vị trí gãy, và ngưỡng chịu đau của mỗi người. Các triệu chứng thường gặp khi bị gãy xương 1/3 dưới xương chày bao gồm ^[2]Pilon Fracture of the Ankle. Ngày truy cập: 23/02/2025.
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/pilon-fracture-of-the-ankle :

• Đau dữ dội: Đây là triệu chứng chính và thường xuất hiện ngay sau khi xảy ra chấn thương. Cơn đau thường tập trung ở vùng 1/3 dưới cẳng chân, gần mắt cá chân, và có thể lan rộng ra các vùng lân cận. Mức độ đau có thể từ âm ỉ đến dữ dội, và thường tăng lên khi cử động, chạm vào vùng bị thương hoặc cố gắng dồn trọng lượng lên chân.

• Sưng tấy: Sưng nề là phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với chấn thương. Vùng cẳng chân bị gãy sẽ sưng tấy nhanh chóng do chảy máu và viêm. Sưng có thể lan rộng ra mắt cá chân và bàn chân.
• Bầm tím: Bầm tím (thâm tím) xuất hiện do máu tụ dưới da. Vết bầm tím có thể xuất hiện ngay sau chấn thương hoặc sau vài ngày. Màu sắc của vết bầm tím có thể thay đổi từ đỏ, tím sang xanh, vàng khi máu dần được hấp thụ.
• Biến dạng: Trong trường hợp gãy xương di lệch nhiều, cẳng chân có thể bị biến dạng một cách rõ ràng. Chân có thể bị cong vẹo, ngắn hơn so với chân lành, hoặc có các góc bất thường.
• Mất khả năng vận động: Do đau và mất ổn định, người bệnh thường không thể đi lại, đứng vững hoặc cử động chân bị thương. Việc cố gắng di chuyển có thể làm tăng thêm cơn đau và tổn thương.
• Tê bì hoặc ngứa ran: Nếu gãy xương gây chèn ép hoặc tổn thương các dây thần kinh xung quanh, người bệnh có thể cảm thấy tê bì, ngứa ran hoặc mất cảm giác ở bàn chân và ngón chân.
• Gãy hở: Trong trường hợp gãy xương hở, đầu xương gãy sẽ đâm xuyên qua da, tạo thành vết thương hở. Đây là một tình huống nghiêm trọng, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và cần được điều trị khẩn cấp.
• Tiếng lạo xạo: Trong một số trường hợp, người bệnh hoặc người xung quanh có thể nghe thấy tiếng lạo xạo hoặc tiếng “rắc” khi xương bị gãy.

Quy trình chẩn đoán gãy xương 1/3 dưới xương chày

Việc chẩn đoán chính xác gãy 1/3 dưới xương chày là rất quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và tối ưu hóa quá trình phục hồi. Bác sĩ sẽ chẩn đoán gãy xương 1/3 dưới xương chày thông qua các bước sau:

Tiền sử bệnh và thăm khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về cơ chế chấn thương (ví dụ: tai nạn giao thông, té ngã, chấn thương thể thao), các triệu chứng hiện tại (đau, sưng, bầm tím, mất khả năng vận động) và tiền sử bệnh lý của bệnh nhân (ví dụ: loãng xương, các bệnh lý về khớp).

Trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ kiểm tra cẳng chân để đánh giá vị trí đau, mức độ sưng tấy, biến dạng và khả năng vận động. Bác sĩ cũng sẽ kiểm tra cảm giác và tuần hoàn máu ở bàn chân và ngón chân để phát hiện các tổn thương thần kinh và mạch máu.

Chẩn đoán hình ảnh

X-quang: Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh cơ bản và quan trọng nhất để xác định gãy xương. Bác sĩ sẽ yêu cầu chụp X-quang cẳng chân ở nhiều góc độ khác nhau (thường là thẳng và nghiêng) để xác định vị trí, loại gãy và mức độ di lệch của các mảnh xương.

CT Scan (Chụp cắt lớp vi tính): CT scan có thể được sử dụng để đánh giá chi tiết hơn các trường hợp gãy xương phức tạp, đặc biệt là khi có nghi ngờ tổn thương khớp cổ chân hoặc các mảnh xương nhỏ. CT scan cung cấp hình ảnh cắt lớp ngang của xương, giúp bác sĩ đánh giá chính xác mức độ tổn thương và lập kế hoạch phẫu thuật (nếu cần).

MRI (Chụp cộng hưởng từ): MRI ít được sử dụng trong chẩn đoán gãy xương hơn X-quang và CT scan, nhưng có thể hữu ích để đánh giá các tổn thương mô mềm đi kèm, chẳng hạn như tổn thương dây chằng, sụn khớp hoặc gân.

Các xét nghiệm khác: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm khác để đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân và  loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tương tự.

Phương pháp điều trị gãy 1/3 dưới xương chày

Phương pháp điều trị gãy 1/3 dưới xương chày phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vết gãy, vị trí gãy và tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân. Các lựa chọn điều trị gãy xương 1/3 dưới xương chày phổ biến nhất là ^[3]Pilon Fractures of the Ankle. Ngày truy cập 23/02/2025.
https://orthoinfo.aaos.org/en/diseases–conditions/pilon-fractures-of-the-ankle/ :

Phương pháp điều trị bảo tồn (không cần phẫu thuật)

Chỉ định:

• Gãy xương không di lệch hoặc di lệch ít.
• Bệnh nhân có chống chỉ định phẫu thuật do các vấn đề sức khỏe khác.

Phương pháp thực hiện:

• Bó bột: Cẳng chân sẽ được bó bột để cố định xương và giúp xương lành lại. Thời gian bó bột thường kéo dài từ 6 đến 8 tuần, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vết gãy.
• Nẹp: Trong một số trường hợp, nẹp có thể được sử dụng thay vì bó bột để cố định xương. Nẹp có thể tháo ra để vệ sinh và tập luyện.
• Sử dụng thuốc giảm đau: Thuốc giảm đau giúp giảm bớt cơn đau do gãy xương.
• Vật lý trị liệu: Sau khi tháo bột hoặc nẹp, vật lý trị liệu sẽ giúp phục hồi chức năng vận động của cẳng chân.

Điều trị phẫu thuật

Chỉ định:

• Gãy xương di lệch nhiều
• Gãy xương hở
• Gãy xương không ổn định
• Gãy xương liên quan đến tổn thương mạch máu hoặc thần kinh

Phương pháp thực hiện:

• Kết hợp xương bằng nẹp vít: Phương pháp này sử dụng các nẹp và vít để cố định các mảnh xương lại với nhau.
• Kết hợp xương bằng đinh nội tủy: Một cây đinh được đưa vào bên trong ống tủy của xương chày để giữ các mảnh xương ở đúng vị trí.
• Kết hợp xương bằng khung cố định ngoài: Một khung kim loại được gắn vào cẳng chân bằng các đinh vít xuyên qua da để giữ các mảnh xương ở đúng vị trí. Phương pháp này thường được sử dụng trong các trường hợp gãy xương hở hoặc gãy xương phức tạp.

Sau phẫu thuật, bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ để đảm bảo vết thương lành tốt và không có biến chứng. Vật lý trị liệu là một phần quan trọng của quá trình phục hồi sau phẫu thuật.

Biến chứng của gãy 1/3 dưới xương chày

Gãy 1/3 dưới xương chày, đặc biệt là các trường hợp gãy phức tạp hoặc gãy hở, có thể dẫn đến một số biến chứng, ảnh hưởng đến quá trình phục hồi và chức năng của chân. Một số biến chứng có thể xảy ra sau khi gãy xương 1/3 dưới xương chày:

• Nhiễm trùng: Gãy xương hở làm tăng nguy cơ nhiễm trùng do vi khuẩn xâm nhập vào vết thương. Nhiễm trùng có thể lan rộng đến xương (viêm tủy xương) và các mô mềm xung quanh, gây khó khăn cho việc điều trị và kéo dài thời gian phục hồi.
• Cứng khớp cổ chân: Bất động kéo dài sau gãy xương có thể dẫn đến cứng khớp cổ chân, làm giảm phạm vi vận động và gây khó khăn khi đi lại.
• Viêm khớp: Gãy xương gần khớp cổ chân có thể làm tổn thương sụn khớp, dẫn đến viêm khớp sau chấn thương. Viêm khớp gây đau, sưng và cứng khớp, ảnh hưởng đến chức năng vận động lâu dài.
• Xương không liền (khớp giả): Trong một số trường hợp, xương gãy không thể liền lại một cách tự nhiên, dẫn đến tình trạng khớp giả. Khớp giả gây đau, mất ổn định và cần phải phẫu thuật để điều trị.

Các biến chứng khác:

• Hội chứng khoang: Tăng áp lực trong khoang cơ ở cẳng chân có thể làm giảm lưu lượng máu đến các cơ và dây thần kinh, gây đau, tê bì và thậm chí hoại tử.
• Tổn thương thần kinh và mạch máu: Các dây thần kinh và mạch máu ở cẳng chân có thể bị tổn thương trong quá trình gãy xương hoặc phẫu thuật, dẫn đến tê bì, yếu cơ hoặc thiếu máu cục bộ.
• Biến dạng xương: Gãy xương không liền đúng cách có thể dẫn đến biến dạng xương, gây ảnh hưởng đến dáng đi và chức năng của chân.

Gãy 1/3 dưới xương chày bao lâu thì lành?

Thời gian lành xương sau gãy 1/3 dưới xương chày phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ nghiêm trọng của gãy xương, phương pháp điều trị, tuổi tác, sức khỏe tổng thể và sự tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ.

Thông thường, bệnh nhân cần bất động chân trong khoảng 2-6 tuần để xương bắt đầu liền lại. Trong giai đoạn này, chân không được chịu toàn bộ trọng lượng và cần sử dụng nạng hoặc khung tập đi để hỗ trợ di chuyển.

Phải mất khoảng 2-3 tháng để xương đủ chắc khỏe để chịu được toàn bộ trọng lượng cơ thể. Ngay cả khi đi lại được, bệnh nhân vẫn cần sử dụng dụng cụ hỗ trợ như nạng hoặc gậy để giảm áp lực lên chân bị thương.

Sau khoảng 4 tháng, bệnh nhân có thể đi lại bình thường mà không cần dụng cụ hỗ trợ. Tuy nhiên, nếu gãy xương nằm gần mắt cá chân, có thể mất đến 2 năm để mắt cá chân hồi phục hoàn toàn và đạt được chức năng tối ưu.

Thời gian hồi phục phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm mức độ nghiêm trọng của chấn thương, tuổi tác, sức khỏe tổng thể và sự tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ. Để đẩy nhanh quá trình hồi phục, bạn nên:

• Tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ: Uống thuốc đúng giờ, tái khám định kỳ và thực hiện các bài tập vật lý trị liệu theo chỉ dẫn.
• Dinh dưỡng hợp lý: Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là canxi, vitamin D và protein để hỗ trợ quá trình liền xương.
• Nghỉ ngơi đầy đủ: Tránh vận động quá sức và dành thời gian nghỉ ngơi để cơ thể phục hồi.
• Không hút thuốc: Hút thuốc làm chậm quá trình liền xương và tăng nguy cơ biến chứng.
• Vật lý trị liệu: Thực hiện các bài tập vật lý trị liệu theo hướng dẫn của chuyên gia để phục hồi chức năng vận động của chân.
• Kiểm soát cân nặng: Tránh tăng cân quá mức để giảm áp lực lên chân bị thương.

Trên đây là một số thông tin giúp bạn biết “Gãy 1/3 dưới xương chày: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị” một cách tốt nhất. Nếu bạn cần biết thêm thông tin khác hoặc cần giải đáp các vấn đề liên quan, đừng ngần ngại mà hãy truy cập ngay vào website menacal.vn hoặc liên hệ tới đường dây nóng 1900 636 985.